Bespreking

Noks Nauta en Sieuwke Ronner, Ongeleide projectielen op koers: Werken en leven met hoogbegaafdheid, 2008 Harcourt.

Een boekbespreking

Pas op p. 122 (2008 editie) geven de auteurs toe wat ik de hele tijd bevroedde toen ik dit boekje aan het doorlezen was: alle hoogbegaafden in dit boekje moeten zich aanpassen en veranderen, niet hun omgeving. De auteurs zeggen het zo:  “Hoewel wij van mening zijn dat het hier om een wisselwerking gaat tussen hoogbegaafden en hun omgeving, hebben we in ons boek de ingang gekozen tot verandering bij de hoogbegaafde zelf.” De omgeving is hier nog in wisselwerking. De volgende zin maakt de hoogbegaafde, en alleen de hoogbegaafde, verantwoordelijk: “Hij of zij heeft zowel de talenten als de verantwoordelijkheid om die omgeving te beïnvloeden, al weten wij dat dit grenzen heeft.” De ‘concrete handvatten’ waarover op de achteromslag gesproken wordt beperken zich dan ook tot enkele pagina’s achteraan en behelzen niet veel meer dan het benoemen van die talenten en hun valkuilen. Wrang is het te moeten constateren dat in de Inleiding die talenten vanuit een andere hoek belicht worden en de hoogbegaafde zelf niet verantwoordelijk lijkt voor de ellende waar hij of zij in terecht is gekomen. Het talent van de hoogbegaafde moet “herkend en gewaardeerd” worden (p. 9), zodat de hoogbegaafde uitstekend kan functioneren. Dit is in tegenspraak met het bovengegeven uitgangspunt dat de omgeving niet hoeft te veranderen. Immers, herkenning en waardering gebeurt in de regel door de omgeving. En dan te beweren dat de hoogbegaafde doordat die talenten door de omgeving niet herkend en gewaardeerd worden uit de koers kan raken (is er een koers in het leven, want ik heb daar nooit bordjes voor gezien)! Wat de auteurs willen en doen staat dus haaks op elkaar. Uiteindelijk blijft er een boekje over waarin menig hoogbegaafde zich in de case files kan herkennen. Leuk, maar dan houdt het op.

Herkenning is wat de meeste boeken over hoogbegaafdheid bieden. Ook dit werkje slaagt erin niet meer te bieden. Op p. 125 wordt nog wel gezegd dat je moet kiezen voor verandering. Dat dit zoekproces om moed en lef vraagt en dat hiervoor geen handleiding te geven is. De zin erna geeft duidelijk aan dat de auteurs stuklopen en weinig nagedacht hebben over echte oplossingen voor de problemen waar hoogbegaafden tegenaan lopen. Hun oplossingen zijn die van de doorsnee (en middelmatige) coach of maatschappelijk werker: “Juist omdat algemene, goedbedoelde adviezen die voor veel mensen wel zinvol zijn en ook werken, vaak niet zonder meer voor hoogbegaafden gelden.” Aangezien het boekje dan bijna uit is (er volgt nog een korte samenvatting om je koers te hervinden en een paragraaf met een besluit) worden we niet veel wijzer. Zeker niet daar de gegeven handvatten dus in feite zeggen: doe het zelf.

Dit boekje is veel te duur voor de luttele inhoud. Krap 140 pagina’s. Het grote lettertype is goed voor slechte ogen, maar daar is alles mee gezegd. Goedbedoelde, maar vooral algemene adviezen, hoewel soms tenenkrommend. Zoals de leraar die aan de medicijnen moet omdat hij wellicht ADHD zou hebben. Laat je nooit door kwakzalvers een stoornis aanpraten als hoogbegaafde. Zoek tenminste nog een second opinion! De verhalen zijn herkenbaar, maar nergens lezen we hoe het de slachtoffers later in het leven vergaat. Jaren later. Hebben de adviezen geholpen; van de regen in de drup, of is er echt resultaat bereikt? Onnodig jargon en locus of control mag gewoon als omspanningsvermogen vertaald worden. Veel van de hoogbegaafden in dit boekje worden als hooghartig gezien. Er staan meer van dit soort generalisaties in, naast de fout om hoogbegaafd aan hoogintelligent gelijk te stellen en de definitie van hoogbegaafd is ook al niet helder.

Kortom, een gemiste kans een boek voor volwassen hoogbegaafden te schrijven waaraan ze echt wat hebben.