Pizza

Japanse pizza met inktvis inkt en garnalen

Robotklauw is gek op zelfgemaakte pizza. Vandaar dit culinaire uitstapje.

Het ‘pizza effect’ is een begrip in gebruik in religieuze studies.

Neem een simpele uitleg over wat het Pizza Effect heet te zijn:

"“The Pizza Effect,” it refers to what happens when a culture reflects back to a foreign influence as though it had always been there. The Hare Krishnas, for instance, were an American interpretation of Hinduism and were exported to India, where it became a religious movement in India that hadn’t been there all along.

The name comes from the history of the pizza, which is that the pizza was invented by Italian immigrants in New England creating a quick lunch. But as American tourists went to Italy in search of authentic pizza the restaurateurs were happy to oblige by inventing a history of the pizza in Italy. And now you have this “authentic” Italian pizza coming back to the U.S." Maagie Koerth-Baker, ‘The annotated apocalypse: Anthropologists tackle 2012’, 13 augustus 2011, Boing Boing.

Goed, dat van die Hare Krishna’s klopt en is een mooi, simpel, voorbeeld. Maar dat van de geschiedenis van de pizza, klopt dat wel? (Voor een Hare Krishna standpunt betreffende hun 'pizza effect', zie hier)

Eerst even enkele andere ‘pizza effect’ verhalen:

"The pizza, originally a type of plain bread, went with Italian migrants to America in the nineteenth century. There it developed into what we know today: flat bread topped with tomatoes, cheese, and anything else that might take the eater’s fancy. Successful Italians returning to Italy to visit their families took with them the new-look pizza, which was then taken up in the homeland before being exported elsewhere as genuinely Italian. The export of an item, idea, or symbol, its cultural transformation, subsequent re-importation, and impact is referred to by the scholar Agehananda Bharati as 'the pizza effect'." An example is the Theosophical Society whose founders (Madame Blavatsky, Henry Steel Olcott) were influenced by Eastern ideas and spread their own versions in the East. Another example is Gandhi, who was not very interested in religion until he went to London to study law, where he studied the Bhagavad Gita in English in Sir Edwin Arnold's translation, and this deeply influenced his spiritual outlook." Kim Knott, Hinduism: a very short introduction, Oxford University Press, 2000, p. 78.

"International transfer in a globalized world is often a recursive process, as is recognized by the term “pizza effect.” The original Italian pizza was a simple dish, consisting of bread with a tomato topping. Taken to America by Italian emigrants, the pizza was developed there into its present more complex form, which after the Second World War spread to Europe–including Italy. The contemporary pizza is now taken to be purely Italian, but it is not. The pizza effect can be found everywhere, for example in the homes of cosmopolitan Turks whose reading of Rumi derives from the American reading. […] Islamist terrorism, then, can be seen as a localized form of a global phenomenon. “Suicide bombing,” for example, has been localized by being reinterpreted as “self-martyrdom,” using and developing the established Islamic concept of the shahid–initially understood as one who dies in the cause of God, not one who blows himself up." Mark Sedgwick, ‘Islamist Terrorism and the “Pizza Effect”’, Perspectives on Terrorism, Volume I, Issue 6 (2007).

"…hermeneutical feedback loop characterized as the "pizza effect." Although pizza has some old Italian antecedents, American pizza as we know it was largely a product of Italian-American cooking. However, pizza-loving American tourists, going to Italy in the millions, sought out authentic Italian pizza. Italians, responding to this demand, developed pizzerias to meet American expectations. Delighted with their discovery of "authentic" Italian pizza, Americans subsequently developed chains of "authentic" Italian brick-oven pizzerias. Hence, Americans met their own reflection in the other and were delighted." Stephen Jenkins, ‘Black ships, Blavatsky, and the Pizza effect: critical self-consciousness as a thematic foundation for courses in Buddhist studies’, in Victor Sōgen Hori; Richard P. Hayes; James Mark Shields, Teaching Buddhism in the West: from the wheel to the Web, 2002, p. 81.

Uiteindelijk lijkt het erop dat de meeste pizza effect verhalen met India te maken hebben. Hare Krishna’s, de Theosofen, Gandhi. Geen wonder als je bedenkt dat de bedenker van de term een Indiër was: Agehananda Bharati.

Maar het ging erom: klopt die geschiedenis in een notedop die men steeds van de pizza geeft? Allereerst merken we op dat er vaak van de ‘pizza zoals die vandaag de dag is’ gesproken wordt. Welnu, dat is te makkelijk, aangezien de pizza van vandaag de dag uit meerdere culturen komt – Amerika, Italië, Turkije, Japan (Mark Sedgwick  leek dat al door te hebben in zijn artikel voor Perspectives on Terrorism) – en het dus niet duidelijk is welke bedoeld wordt. Ten tweede lijkt het zo te zijn dat voornamelijk Amerikaanse geleerden het graag over dit ‘pizza effect’ hebben, wat weer op een vorm van Oriëntalisme lijkt (zoals Edward Said bedoelt); het centreren van de VS in dit geval.

Ten leste: de pizza bestaat al sinds de oudheid! We vinden in de as van Pompei etenswaren terug die als pizza topping gebruikt konden zijn: olijven, ansjovis, uien. Ruime haarden zijn er afgebeeld, zoals die nog voor de bereiding van pizza gebruikt worden en er werden ronde, platte koeken gevonden. Duidelijk is dat de Romeinen al een soort pizza kenden. Verder wordt de pizza in 1830 genoemd door Alexandre Dumas père, met een hedendaagse topping van tomaten en kaas. Antica Pizzeria Port’Alba in Napels wordt als de eerste pizzeria van de stad beschouwd. Zij serveren al pizza’s, die niet veel verschillen van de hedendaagse, sinds 1738. De Amerikaanse pizza is van de 20^e eeuw en was een kopie van de Italiaanse. Ze veranderde gaandeweg en is in veranderde vorm ook in Italië verkrijgbaar, maar de oorspronkelijke Italiaanse pizza's zijn daar ook nog te vinden. Alleen schijnen Amerikaanse geleerden dat niet te beseffen.

Het zogenaamde 'pizza effect' is dus zelf een soort 'pizza effect'. Beter gezegd: Amerikanen die de historie van de pizza niet kennen nemen klakkeloos aan dat hun vorm van de pizza model heeft gestaan voor de pizza’s die nu in Italië te vinden zijn - en dat dwaze denkbeeld is hun aangereikt door een Indiër. Hoewel het dus niet waar is dat de Amerikaanse pizza model stond voor de hedendaagse Italiaanse pizza blijft deze vreemde mythe de kop opsteken.

Voor meer pizza en ook een bron voor dit stukje: Nikko Amandonico, La Pizza, Tirion, 2005.